This Content Is Only For Subscribers
BİR KROM SAHASININ
DEĞERLENDİRİLMESİ SIRASINDA
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KRİTERLER
16.04.2024 gün 76. Türkiye Jeoloji Kurultayında MTA’da meslektaşım Sn Dr Serdar Keskin “Krom Madeni Aramacılığında Prospeksiyon Yöntemleri” konulu bir bildiri sundu. Krom aramalarında ilk kriter krom ocağının yer aldığı bölgenin ayrıntılı Kromit Jeolojsi harita alımını önemini vurguladı.
Krom Madenciliği zor bir süreçten geçiyor. Türkiye’nin hemen her tarafından, tanıdık veya tanımadık bir çok kişi ve kuruluştan, krom sahası teklifleri geliyor. Bir çoğunun saha özelliklerini biliyoruz. Öncelikle belirtelim ki maalesef Türk Kromcularının, birkaç şirket dışında, kurumsallaşmadıkları gibi hiçte profesyonel olmadıklarını görüyoruz. Kromit Ruhsat sahalarını satmak istiyorlar ve fiyatlar konusunda uçuyorlar. Benim ederim budur, pazarlık payı olabilir, komisyon yüzdesi gibi aşağılayıcı teklifler son 20 yılın özetini yansıtıyor. Bırakın bunları sanki krom konusunda burunlarından kıl aldırmayan tavır ve davranışlar da çabası. Saha ve ocaklarına gittiğiniz zaman tüm krom mostralarının gelişi güzel kazıldığını tüm verilerin dağıltıldığını görmek kahredici. Mostranın ilksel konumunun planını, eskizini yapamıyorsan bari ilk konumun fotoğrafını çek. Halbuki İlk kromitin görüldüğü yüzeylenme veya mostra bir çok jeolojik veriyi barındırmaktadır. Sıçan kuyruğu gibi ince primer bir kromit yüzeylenmesinin, derinlerde milyon ton mertebesinde ulaştığını, üretim yapıldığını bir çok lokasyonda görmek mümkündür. 1972 yılında rahmetli Rüştü Ovalıoğlu ile KOP bölgesine gittiğimizde küçük çaptaki krom ocakların, günümüzde milyon tonluk adeseler olduğunu görüyoruz. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Bir krom sahasının, profesyonel bir açıdan, ön gözlem değerlendirmeleri aşağıda tanımladığımız kriterler çerçevesinde olmalıdır. 1-Krom ruhsatının genelini kapsayan 1/5.000 veya 1/10.000 ölçekte jeolojik prospeksiyon haritası olmalıdır. Bu yapılanma “bir ağaca odaklanmaktan Ormanı görmemek” le eş değerdedir. Jeolojik Prospeksiyon Krom madenciliğinin olmazsa olmasıdır.
1-a) Prospeksiyon da asıl amaç kromiti barındıran dunitik seviye sınırlarını yeri yaklaşık olarak belirtilmesi ve dünit yayılımları içindeki kromit lineasyon, foliasyonlar vede kromit mostraları harita üzerinde işaretlenmesi yeterlidir. Mostralar arası uzanımlarda devamlılığın var olup olmadığı irdelenir.
1-b) Yine bu aşamada dünit ten başka harzbutjit, diabaz (dolerit) daykları haritaya aktarılır.
1-c) Tabi tektonik hatlar, Fay sistemleri ve kromit le olan ilişkisi olan “Krom Tektonik” incelenir.
1-d) Prospeksiyon çalışmasında krom aramalarında kullanılan 4 ayrı grupta tanımlanan “32 parametrenin” varlığı araştırılır. Söz konusu parametreler 150 yılı aşkın zaman diliminde krom konusunda yorum yapan akademisyenlerin ortaya koyduğu değerlerdir. Bu parametreler biz profesyonellere ait değildir.
1-e) Prospeksiyon etütlerinde özellikle dünit yayılımlarından yönlü numunelerin ince kesitleri mikroskopta irdelenir, olivinde ki forsterit oranlarına bakılır. Forsterit %90 ın üzerinde olması ekonomik krom yataklarının varlığını gösteren en büyük verilerden biridir.
2- Jeolojik prospeksiyon da çıkan sonuçlara göre gerekli görülen nokta ve mevcut ocaklarda 5 ile 10 hektar arasında 1/1000 ölçekte ayrıntılı kromit jeolojisi gerçekleşir. Yapılacak sondaj proje lokasyonları bu çalışmada verilir. Karotlu sondaj sonuçlarına göre kromit gövdelerinin modellemeleri yapılır. İşletileblir görünür rezerv hesapları yapılır.
3- Üretim aşamasında ister yeraltı ister yerüstü olsun kromit gövdelerinin mutlak jeolojisi ve yeraltı galerilerin 1/500 ölçekte jeolojisi yapılmalı, açık işletmelerde de üretim alanlarının cevher- tektonik izohipsleri çıkarılmalıdır.
4- Sondaj karotları sistematik olarak muhafaza edilmeli, negatif sondajların bile birer data oladuğu unutulmamalıdır. Karotsuz yapılan kırıntılı sondajlarında her yarım metre ilerlemede toz veya kırıntılaryine karot sandıklarında muhafaza edilmelidir.
5- Son yıllarda krom üreten kuruluşlar ve maalesef mühendisler Drone uçuşları ile jeolojik harita yapmaktadır. Bu çok yanlış ve sakıncalı sonuçların doğmasına neden olmaktadır. Dron la çalışmanın bir çok faydası vardır, ancak jeolojik harita ve yorumlama yapılamaz. Dronlar ile çok sağlıklı topoğrafik harita alımı yapılır, arazinin durum tespitı yapılır, Peridotit birimleri dışında Kçt gibi birimler ayırt edilir. Ancak son bir iki yıldır yüksek çözünürlü fotoğraflarla ormanlık alanlar dışında çıplak arazilerde olumlu sonuçlar da alınabilmektedir.
Bu Jeolojik verileri çoğaltmak mümkündür. Yukarda belirttiğim gibi ön gözlem için ziyaret edilecek bir krom ruhsatında istenecek ve aranacak data ve belgeler:
• Sahanın Ruhsatı, Mapeg İşletme İzin, Orman İzin ÇED ve GSM belgeleri
• 1/5.000 veya 1/10.000 ölçekte jeoloji çalışmaları,
• Sondaj projeleri ve üretime yönelik 1/1000 ayrıntılı Kromit Jeolojisi etütler,
• Sondaj Karotları ve rezerv lere baz olan modellemeler.
• Varsa Dron görüntüleri,
• Yeraltı ve Yerüstü üretim Planları ve aynı planlara işlenmiş jeolojik veri ve detaylar. Üretim + Jeolojik ayrıntılar içeren bu planlar, unutmalmasın ki Yaşayan harita ve planlardır.
• Tüvenan üretim tonajları ve satılık ürün miktarları Yanı sıra geri dönüş oranları
• Ocak başı (Önü) maliyeti
Muzaffer Özoktay
